چگونگی نامگذاری کودک از منظر روایات
چگونگی
نامگذاری کودک از منظر روایات
انتخاب نام نیکو برای فرزندان در آیینه احادیث
نامگذاری در اخلاق اسلامى
با دقت در نامهای بزرگان اسلام می‌بینیم تقریباً همه اسمها با معنای خاص و با هجای مناسب هستند، مانند محمد، احمد، على، حسن، حسین و...
اسلام به نامگذاری اهمیت می‌دهد و این کار را از وظایف مهم یک پدر و مادر می‌داند. اسلام معتقد است نامها در تکوین شخصیت انسان تأثیری شگرف و انکارناپذیر دارند. نام نیکو می‌تواند انگیزه نیکوکاری و گرایش به‌سوی الگوهای مطلوب را در فرد ایجاد کند و نام‌گذاری‌های تحقیرآمیز و نکوهیده ممکن است به گرایش‌های منفى، انزوا، انتقام و پرخاشگری منجر شود.
نام و صدا زدن در قرآن
شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که بعضی وقت‌ها لقب‌هایی روی فرزندان یا حتی نزدیکان شما می‌گذارند که وقتی طرف را به این اسم صدا می‌کنند، شاید اعتراض نکند، اما ناراحتی را میتوانید از چهره‌اش ببینید.
صدا زدن و چگونه صدا زدن و نامی که با آن، کسی را صدا می‌زنیم، می‌تواند زمینه‌ساز الفت و محبت یا کدورت و دشمنی باشد. خداوند هم به این نکته توجه دارد و در آیه 11 سوره حجرات خطاب به مؤمنان و کسانی که ایمان آورده‌اند، چند چیز را ممنوع میکند: 1. استهزاء؛ 2. بدگمانى؛ 3. غیبت؛ 4. تجسس؛ 5. لقبهای زشت. خداوند، مسلمانان را با این خطاب موظف میکند که از این رفتارها دوری کنند؛ چون اسلام در پی ساختن جامعه اسلامی است و عقیده دارد جامعه زمانی آرمانی و مطلوب می‌شود که معیارهای اخلاقی در آن رعایت شود و اینها را جزئی از معیارهای اساسی یک جامعه می‌داند.
صدا زدن با لقبهای زشت، با تمسخر فرق دارد. خیلی وقت‌ها برخی از لقب‌ها و نام‌هایی که برای دیگران می‌گذارند، برای مسخره کردن و سرزنش کردن است. این می‌تواند هشداری برای والدین باشد؛ چون گام اول برای گذاشتن لقب‌ها و اسم‌های زشت، تصمیم والدین هستند.
بیشتر لقب‌ها، از اسم و چگونگی تلفظ و هجای آن اسم درمی‌آید. والدین می‌توانند، با انتخاب یک اسم مناسب و درخور شخصیت فرزندشان، از گذاشته شدن لقبهای نامناسب به فرزندشان جلوگیری کنند. پدر و مادرها در این سوءرفتارها نقش مهمی دارند؛ هم برای انتخابِ اسمی مناسب و هم آموزش چگونه صدا کردن و برخورد فرزندشان با دیگران.
اهمیت انتخاب نامی نیکو
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید:
مِنْ حَقِّ الوَلَد على الوالدَأن یُحَسِّنُ اسْمَهُ.[9]
از حقوق فرزند که به عهده والدین است، نهادن نام نیکو بر اوست.
کودک، شیرین‌ترین ثمره زندگ زن و مردی است که عاشقانه و با پیوندی الهى، با هم پیمان بسته‌اند و آنان خودِ مشترک را در وجود فرزندشان پرورش می‌دهند.
در آموزه‌های اسلامى، برای کودک حقوق فراوانی در نظر گرفته شده است که از آن جمله می‌توان، به شناسایی حق تابعیت خانوادگى، تأمین امنیت شخصی و اجتماعی فرزند، تلقین شعائر دینی و انتخاب نام شایسته برای کودک اشاره کرد.
انتخاب نام برای کودک
در اصل سوم اعلامیه حقوق کودک، به حق داشتن نام برای کودک تصریح شده و آمده است: «کودک باید از بدو تولد صاحب اسم و ملیت گردد».
اما از نظر اسلام، حق کودک، تنها با نامگذاری به یک نام ایفا نمی‌شود، بلکه اسلام تأکید میکند که انتخاب نام نیکو و زیبا برای کودک، حق اوست.
تفاوت بین اسلام و جاهلیت در نام‌گذارى، این است که اسلام به نامگذاری با نامهای زیبا سفارش و از نامهای زشت نهی میکند.
پیش از ظهور اسلام، عرب‌ها فرزندانشان را به نامهای حیواناتی مانند سگ، پلنگ و یوزپلنگ می‌نامیدند.
پیامبر گرامی اسلام(ص) نامهای زشت و ناپسند را به نامهای نیکو تغییر می‌داد. به‌عنوان نمونه، نقل شده است که مردی خادم بتکده بود. پس از مشاهده حادثه‌اى، خدمت پیامبر آمد و اسلام آورد. پیامبر از نام او پرسید. مرد گفت: نام من غاوی بن ظالم (گمراه، پسر ستمگر) است. حضرت نام او را به راشد بن عبدالله (هدایت یافته، فرزند بنده خدا) تغییر داد.
همچنین حضرت، نام زنی را که عاصیه (سرکش) بود، به جمیله (زیبا) تغییر داد.
نامگذاری در اسلام
نامگذاری در نظام تربیتی اسلام، اهمیت زیادی دارد تا آنجا که سفارش میکند، بهتر است پیش از ولادت فرزند، نام نیکویی برایش انتخاب شود.
پیشوای هشتم، نام نیکو را احسان و نیکی در حق فرزند می‌داند و می‌فرماید:
نخستین احسان و نیکی که پدر در حق فرزندش روا می‌دارد، انتخاب نام زیبا برای اوست. پس لازم است هریک از شما نام نیکو برای فرزند خود انتخاب کنید.
نام نیکو و زیبا ضمن آنکه بر احترام و تکریم کودک می‌افزاید، نشان‌دهنده نوع تفکر و علایق فکری و روحی خانواده‌هاست. بنابراین، در اسلام به نامگذاری به اسم‌هایی که حامل پیام و فرهنگ اصیل اسلامی باشند، تأکید شده است و بهترین آنها، نام‌هایی هستند که دربردارنده بندگی خداوند باشند، مانند: عبدالله، عبدالرحمن و مانند آن و بعد از آن، نام پیامبران و امامان معصوم(ع) سفارش می‌شود که بهترین آنها نام محمد است.
انتخاب نامهای پرمعنا تأثیر زیادی بر روی فرزندان می‌گذارد و بهتر است در انتخاب نام فرزندان، نامهای مبارک امامان(ع) و حضرت رسول اکرم(ص) در اولویت قرار گیرند یا نام‌هایی مانند محمد، احمد و حامد را برگزینند که رسول خدا(ص) درباره آنها فرمود: «هرکس یکی از این سه نام را برای فرزندش بگذارد، این فرد اگر در میان جمعی باشد، رأی آن جمع نیکو خواهد بود. همان‌گونه که نام آن خیر است، رأی آنان نیز نیکو خواهد بود».
نامگذاری در سیره اهل بیت(ع)
نامگذاری فرزندان در سیره معصومان(ع) اهمیت زیادی دارد و حتی بیشتر نامهای آنها را خداوند انتخاب کرده است. صدوق(ره) در کتاب عیون اخبار الرضا از اسماء بنت عمیس، کنیز حضرت فاطمه(س)، چنین روایت میکند:
زمانی که امام حسین(ع) متولد شد، جبرئیل بر حضرت رسول اکرم(ص) نازل شد و به ایشان فرمود: یا محمد، خداوند تو را سلام می‌رساند و می‌فرماید: على(ع) برای تو به منزله هارون برای موسی است. پس این مولد مسعود را با پسر هارون همنام کن.
پیغمبر فرمود: نام پسر هارون چیست؟ جبرئیل گفت: شُبیر. رسول اکرم(ص) فرمود: این نام به زبان عربی چه می‌شود؟ جبرئیل گفت: نام او را حسین بگذار، حسین معادل عربی شبیر است.
این نمونه‌ای از سیره ائمه(ع) در نامگذاری فرزندانشان است و این می‌فهماند که نامگذاری، در اسلام امری بسیار مهم است که حتی نام فرزندان حضرت رسول را خود خداوند انتخاب می‌کردند.
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «اِنَّ اَوَّلَ ما یَنْحَلُ اَحَدُکَم وَلَدهُ الاسِمُ الحَسَن؛ اولین بخشش و عنایت شما به فرزندانتان، انتخاب نام نیکوست».
از پیامبر اکرم(ص) روایت است: «حق فرزند بر پدر آن است که نام نیک و زیبا بگذارد و در بلوغ، او را همسری دهد و به او نوشتن بیاموزد».
امیرمؤمنان، على(ع) می‌فرماید: «حق فرزند بر پدر، سه چیز است: اول، نام نیکو برای او برگزیند. دوم، او را به آداب نیک ادب نماید. سوم، به او قرآن بیاموزد».
امام صادق(ع) از حضرت رسول نقل میکند که ایشان فرمود: «این اسم‌های شما، همان اسم‌هایی است که در قیامت شما را به آن صدا می‌زنند. پس اسم‌های خود را خوب کنید (و برای فرزندانتان اسم‌های خوب و زیبا و نیکو انتخاب کنید)».
از امام جعفر صادق(ع) نقل است:
که یکی از وصیت‌های حضرت رسول به امیرمؤمنان، على(ع) این بود: «یا على، حق فرزند بر والدین این است که والدین او نام مناسب برای او انتخاب کنند؛ دوم، در تعلیم و تربیت و آداب او اهتمام ورزند، سوم، او را در یک موضع صالح قرار دهند.
این چند روایت، پاره‌ای از احادیث و روایات ائمه(ع) در مورد نامگذاری فرزندان بود. با کمی بررسی و پژوهش در کتاب‌های روایى، به سادگی می‌توان اهمیت این مقوله را در روایات و زبان معصومان(ع) دریافت.
چگونگی نامگذاری کودک از منظر روایات
1- حضرت علی (ع)فرمود :فرزندان خودرا قبل از تولدشان نامگذاری کنید (وسایل الشیعه ج15ص 121)
(به علت مشخص نبودن فرزند می توان یک نام پسر ویک نام دختر تعیین نمود )
2- امام صادق (ع) فرمود :کودک ،روز هفتم تولد نامگذاری می شود وسرش را می تراشند وبه وزن مویش از نقره صدقه می دهند وگوسفند نری از برای او عقیقه (قربانی)می کنند (مکارم الاخلاق ص227)
3-پیامبر اکرم (ص)فرمود حق پدر بر پسرش سه چیز است 1- نام نیکوبرای او انتخاب کند 2- به او نوشتن بیاموزد 3-هنگامی که بالغ شد اورا همسر دهد (مکارم الاخلاق ص220)
4- مردی خدمت رسول خدا (ص)رسید وپرسید حق فرزندم برگردن من چیست ؟
پیامبر اکرم (ص) فرمود نام نیکو براو گذاری وادب بیاموزی واورا جای خوبی قرار دهی(یعنی نام نیک ،تربیت صحیح وشغل مناسبی برای او انتخاب کنی )(وسائل الشیعه ج5ص124)
5- رسول خدا فرمود (بچه های )سقط شده خودرا نامگذاری کنید زیرا آنان پیشاهنگان شما (به سوی بهشت)هستند )(کنزالعمال ج19،ص420)
6- امام هفتم (ع)فرمود :نخستین نیکی مرد به فرزندش انتخاب نام نیکو برای اوست پس هر کس باید نام زیبا برای فرزندش انتخاب کند (وسائل الشیعه ج15ص122)
7-پیامبر اکرم (ص)فرمود نخستین بخشش وعنایت هرکس نسبت به فرزندش ،انتخاب نام است پس باید نام نیکو برای او انتخاب کند (کنزالعمال ج16ص 423)
8- رسول اکرم (ص)فرمود در قیامت شما با نام خود ونام پدرانتان خوانده می شوید پس نامهای خودرا نیکو انتخاب کنید (کنزالعمال ج16ص418)
9- رسول خدا (ص)فرمود نام نیکو انتخاب کنید ،زیرا که در روز قیامت با آن اسمها خوانده می شوید ای فلانی فرزند فلانی بپا خیز وبه سوی نور خودت حرکت کن (کنزالعمال ج16ص418)
10- رسول اکرم (ص) فرمود برادران دینی خودرا با بهترین نام آنان صدا بزنید وآنان را با لقبهای زشت نخوانید (کنزالعمال ج16ص421)
منبع: وبسایت موسسه جهانی سبطین
11-رسول خدا فرمود :روش پسندیده ونیکو آن است که کنیه شخص به نام پدرش باشد (بحارالانوار ج104ص131)
12-امام باقر (ع)فرمود درست ترین نامها،نامی است که بندگی را برساند ،وبرترین آنها نام پیامبران است (وسائل الشیعه ج15ص122)
13- پیامبر خدا (ص)فرمود محبوب ترین نامها پیش خدا عبارتست از :عبدالله وعبدالرحمن (کنزالعمال ج16ص417)
14- پیامبر اکرم (ص)فرمود :فرزندان خودرا به نام انبیاء نام گذاری کنید ونیکوترین نامها عبدالله وعبدالرحمن است (مکارم الاخلاق )
15- به امام صادق (ع) گفته شد :مانام شما ونام پدران شمارا برای خود انتخاب می کنیم آیا این کار به حال ما مفید خواهد بود ؟
امام (ع) فرمود :آری به خدا قسم مگر دین جز دوستی ومحبت چیز دیگری است ؟(یعنی این عمل اظهار دوستی ومحبت نسبت به اهل بیت (ع)است )
16-امام صادق (ع) فرمود :مردی خدمت پیامبر اکرم (ص)رسید وگفت برای من فرزندی متولد شده است نام اورا چه بگذارم ؟پیامبر (ص) فرمود :نام «حمزه »را که محبوبترین نامها پیش من است براو بگذار
17-امام حسین (ع)فرمود اگر صد فرزند برای من متولد شود ،دوست دارم نام هریک از آنان را جز علی نگذارم
18- رسول خدا (ص) فرمود :به نام خوبان خود نامگذاری کنید ونیازهای خودرا از خوبرویان بخواهید
19- امام کاظم (ع)فرمود:در خانه ای که نام محمد ،علی ،احمد ،حسن ،حسین ،جعفر ،طالب ،عبدالله وفاطمه از زنان باشد ،فقر وتنگدستی به آن خانه وارد نمی شود
20- حضرت علی (ع )فرمود :هیچ خانه ای نیست که در میان آن نام پیامبری باشد جز اینکه خداوند فرشته ای را برمی انگیزد که صبح وشب آنان را بستاید
21- پیامبر اکرم (ص) فرمود :هیچ سفره گسترده نشد که کسی به نام احمد یا محمد برسر آن نشسته باشد مگر اینکه آن منزل در هرروز دوبار مورد تقدیس واقع شود
22-امام رضا (ع) فرمود :خانه ای که در آن نام محمد باشد ،صبح وشام اهل آن خانه به خیر ونیکی خواهد بود
23- امام باقر (ع)فرمود :آمنه که به رسول خداحامله بود –در خواب –مامور شد نام اورا احمد نامگذاری کند
24-پیامبر اکرم (ص) فرمود :اگر برای کسی چهار فرزند متولدشد ،یکی از آنان را به نام من نامگذاری نکند به من جفا کرده است
25-رسول اکرم (ص)فرمود :گروهی که می خواهند مشورت کنند ودر جمع آنان کسی با نام محمد یا احمد حاضر است اگر آنان اورا درمشورت خود وارد کنند برای آنان خیر خواهد داشت
26-رسول اکرم (ص) فرمود :کسی که دارای فرزند پسر شود وبه خاطر علاقه به من وتبرک جستن به نام من نام اورامحمد بگذارد او وفرزندش در بهشت خواهند بود
27-رسول خدا (ص) فرمود :هیچ زیانی ندارد که درخانه ای یک فرزندیادوفرزند حتی سه فرزند به نام«محمد»باشد
