سیر تحول حوزه علمیه مهدیه نیلی

حوزه ها ی علمیه در افغانستان، یکی از مهمترین و قدیمی ­ترین نهادهای علمی است که از زمان پیدایش خود تا به امروز نقش برجسته ­ی ...

 

سیر تحول حوزه علمیه مهدیه نیلی

 

 
 حوزه ها ی علمیه در افغانستان، یکی از مهمترین و قدیمی ­ترین نهادهای علمی، آموزشی و دینی اند و از زمان پیدایش خود تا به امروز نقش برجسته ­ی در تعلیم و تربیت دینی افراد جامعه به عهده داشته و خدمات بزرگی را در عرصه ­های مختلفی دینی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی انجام داده­اند. از اینرو مردم شریف و دیندار ما، ایمان و باور راسخ و معرفت دینی اسلامی خویش را مرهون نهاد مقدس حوزه ها می­دانند.

نویسنده:محمد فروغی

  تاریخ و سیر تحول حوزه علمیه مهدیه نیلی

 

 نویسند: محمدفروغی

حوزه ها ی علمیه در افغانستان، یکی از مهمترین و قدیمی ­ترین نهادهای علمی، آموزشی و دینی اند و از زمان پیدایش خود تا به امروز نقش برجسته ­ی در تعلیم و تربیت دینی افراد جامعه به عهده داشته و خدمات بزرگی را در عرصه ­های مختلفی دینی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی انجام داده­اند. از اینرو مردم شریف و دیندار ما، ایمان و باور راسخ و معرفت دینی اسلامی خویش را مرهون نهاد مقدس حوزه ها می­دانند.

حوزه علمیه مهدیه نیلی نیز مانند دیگر حوزه ­های علمیه در افغانستان جایگاه ممتاز و ارزشمندی در شهرنیلی داشته و دارند و همواره مصدر خدمات بزرگی در این مرز و بوم بوده ­اند که مهم­ ترین آن تربیت طلاب، عالمان و نخبگان دینی به منظور تصدی شؤن و وظایف مربوطه مانند تبلیغ، تدریس. نشر معارف پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) و اداره مراکز فرهنگی و دینی بر اساس نیاز های منطقه . در زمان کنونی نیز به عنوان یکی از نهادهای مهم علمی، فرهنگی و دینی در ولایت دایکندی ، نقشی بارزی در عرصه­ های مختلفی دارند.با توجه به اهمیت این مرکز دینی،نگارنده برآن شد که مطالبی را در این خصوص خدمت خوانندگان وعلاقه مندان به دین و فرهنگ تقدیم نماید .

طرحریزی و ساخت حوزه علمیه مهدیه نیلی در سال 1346خورشیدی توسط مرحوم حاج شیخ یوسف کربلایی و حجج اسلام شهید محمد حسین صادقی نیلی ، شیخ عظیم محسنی و شیخ یوسف واعظی شهر ستانی صورت گرفت.  مرحوم حاج شیخ یوسف کربلایی با همکاری حجج اسلام ، شیخ خادم حسین نیلی ،شیخ خدابخش فاضلی (فاضلی پدر)، شیخ حیدر کربلایی دشت ،شیخ عوض بلیغ (کلانتر) ، شیخ غلام حسین سنگموام ساخته شد. پرسشی که در همین جا مطرح می­شود این است که آیا قبل از ساخت حوزه علمیّه مهدیه نیلی، محلی تعلیم و تربیت طلاب کجا بوده است ؟

حوزه علمیه مهدیه نیلی بین سالهای1338- 1349خورشیدی

در پاسخ به این سئوال که آیا قبل از ساخت حوزه علمیّه مهدیه نیلی، محلی تعلیم و تربیت طلاب کجا بوده است ؟ بیان می­شود که قبل از ساخت حوزه علمیّه مهدیه نیلی، حدود یازده سال یعنی از سال 1338تا سال1349خورشیدی مردم شریف سنگموام، میزبان طلاب و اساتید حوزه علمیه بوده­اند. مردم ارزشمدار سنگموام، طلاب علوم دینی را که از مناطق اطراف برای تحصیل و کسب علوم دینی در این منطقه آمده بودند، درمنازل خود اسکان داده و با آغوش باز از طلاب علوم دینی استقبال می­کردند. مرحوم استاد حاج شیخ یوسف کربلایی از زمان استقرار در منطقه سنگموام، مشغول تدریس و تربیت طلاب در این منطقه گشت،او مصدر ومنشأ خدمات زیادی گردید، خداوند منّان مقام آن استاد ارجمند را که عالی است متعالی گرداند.

حوزه علمیه مهدیه نیلی بین سالهای1349-1354خورشیدی

با ساخت مدرسه سرنیلی (حوزه علمیّه مهدیه نیلی)درسال1349، طلاب علوم دینی از منطقه سنگموام به این مدرسه منتقل گردیده_­اند، مرحوم استاد حاج شیخ یوسف کربلایی از سال1349 تاسال1354در این مدرسه مشغول تدریس گردید. طبق نقل شاگردان آن استاد گرانقدر وی بیشتر به صورت سنتی مدرسه را اداره می­کرد و روابط بسیار پسندیده و صمیمی با طلاب داشتند و مانند یک پدر مهربان به طلاب رفتار می­کردند.

حوزه علمیه مهدیه نیلی بین سالهای 1354-1358خورشیدی

حوزه علمیّه مهدیه نیلی بین سالهای 1349-1354خورشیدی از رونق نسبى برخوردار بود ولى داراى تشکّل و انسجام واقعى نبود، امّا با ورود بزرگ‎مرد علم و عمل،شهید صادقی نیلی از نجف اشرف به منطقه، حوزه مهدیه نیلی آن چنان تجدید حیات کرد که بسیاری او را «مؤسس حوزه علمیه مهدیه نیلی » نامیدند .حوزه علمیه مهدیه نیلی در پرتو تدبیر، مدیریّت و همّت والاى این مرد بزرگ، مملو از طلبه گردید و تحوّل عظیمى در این مرکز دینی به وجود آمد،  ورود آن استاد شهید ، مورد توجه همگان مخصوصاً طلاب قرار گرفت، حضور طلاب و محصلین دینی از مناطق اطراف و ولسوالی­ها مختلف بین سالهای 1354 -1358 در نیلی بیانگر همین واقعیت است که حوزه علمیه مهدیه نیلی در آن زمان از رونق کامل بر خوردار بوده و شهر نیلی دارای حوزه علمیّه فعال، و طلاب بسیار بوده است،که علوم مختلف اسلامی در آن تحصیل و تدریس می‎شده.

حوزه علمیه مهدیه نیلی بین سالهای 1358-1361خورشیدی

سیاستگذاری بلند مدت روس ها در افغانستان، سرانجام در هفت ثور 57 13به ثمر نشست و کودتای هفت ثور به عنوان یک رخداد وحشتناک و سیاه سیاسی بر مردم ما تحمیل گردید .در طی این کودتا احزاب خلق و پرچم حاکمیت افغانستان را به دست گرفتند .پس از این کودتای ننگین، علما و مجاهدین پس از ماهها تلاش، سرانجام با تجمع  انقلابیون در منطقه سنگموام ، که آن زمان بازار و مرکزیت در این منطقه قرار داشت، و با هدایت و رهبری شهید صادقی  در تاریخ 19 حمل 1358 انقلاب آغاز گردید.

با شروع انقلاب، شهید صادقی هدایت و رهبری مجاهدین را به عهده گرفت و این بار این شهید بزرگوار  در سنگر جهاد و مقاومت، به فعالیت خودش ادامه داد و بدین ترتیب رسماً دروس حوزه علمیه مهدیه نیلی در سال 58 تعطیل گردید و مدرسه سر نیلی تبدیل به پایگاه مجاهدین تا سال 1365گردید . و به طور خلاصه در یک نتیجه گیری می توان گفت که دروس حوزه ی از سال58تا سال1361 کاملاً تعطیل بود.

حوزه علمیه مهدیه نیلی بین سالهای  1361-1368خورشیدی

حوزه علمیه مهدیه نیلی از سال 1361 تا 1368با جنگ های خانماسوز داخلی همگام گشت ودر این زمان در مسیر فراز و نشیب زیادی قرار گرفت و به هر حال در نوسانات مختلف ادامه حیات ‎داد و امّا فاقد ساختار مشخصی و به صورت سیّار بود. با فراخوانی مجدد طلاب در سال 1361 این بار حضرت حجةالا سلام والمسلمین استاد اخلاقی زر سنگ (دامت برکاته) حدود هفت سال هدایت و مدیریت طلاب حوزه علمیه مهدیه نیلی را به عهده گرفت ، ایشان مدت دوسال در قلعه مرحوم وکیل سید حاجی برای طلاب درس گفت ،سپس با انتقال طلاب از قلعه سید حاجی در ساختمان شفاخانه نیلی ، این استاد بزرگوار  مدت دو الی سه  سال در این مرکز مشغول تدریس بود و نیز مدیریت داخلی مدرسه را به عهده داشت.و با انتقال طلاب از ساختمان شفاخانه به مدرسه سرنیلی حدوداً در سال1366 باز هم این استاد گرانقدر هدایت و مدیریت داخلی طلاب را در مدرسه سرنیلی به عهده داشت.

نکته که همین جاه لازم است ذکر گردد این است که استاد شهید صادقی بین سال1361 تا1368ضمن حمایت مالی، نقش حمایتی و تشویقی از حوزه علمیه مهدیه و طلاب بعمل آورد .

حوزه علمیه مهدیه نیلی بین سالهای  1368-1371خورشیدی

با فروش مدرسه سرنیلی و ساخت مدرسه جدید بوسیله استاد شهید صادقی در نزدیکی بازار نیلی، طلاب از مدرسه سرنیلی به مدرسه جدید منتقل گشتند، این بار با برگشت حضرت حجةالاسلام والمسلمین استاد علی یاور فیاض از قم به منطقه  ایشان عهده داری هدایت مدرسه گردید و برای طلاب درس می گفت.

و با شهادت استاد شهید صادقی نیلی در تاریخ24عقرب 1369 شوک جدّی بر طلاب و حوزه علمیه مهدیه  نیلی وارد گشت. هرچند پس از شهادت صادقی تا سال 71 مدرسه حوزه علمیه مهدیه نیلی با فعالیت خود ادامه داد و سر انجام با شبهات که از طرف برخی در خصوص عدم  مشروعیت مدرسه جدید مطرح شد زمینه متروکه شدن این مدرسه فراهم گردید و همین أمر منجر به تعطیلی مدرسه مذکور گردید.

حوزه علمیه مهدیه نیلی بین سالهای  1371-1384خورشیدی

متأسفانه پس از شهادت استاد صادقی نیلی  در اثر بی مسئولیتی برخی طلاب صاحب ادعا که در قم حضور داشتند مدرسه بین سالهای مذکور کاملاً تعطیل بود.

حوزه علمیه مهدیه نیلی پس از سال 1384خورشیدی

با ساخت مدرسه فعلی سر نیلی بوسیله مرحوم حضرت حجة الا سلام والمسلمین استاد خدا بخش فاضلی (فاضلی بزرگ) و حضرت حجة الاسلام والمسلمین استاد سلطانی ، درسال 1383خورشیدی، مجدداً زمینه بازگشایی  حوزه علمیه مهدی نیلی محیا گشت . مرحوم الحاج فاضلی بزرگ با فراخوانی طلاب و اساتید، و ساماندهی مدرسه­ ی جدید در سال 1384 رسماً فعالیت حوزه علمیه مهدیه نیلی آغاز گردید وخود شخصاً مسئولیت اداره مدرسه را به عهده گرفت و پس از مرحوم فاضلی بزرگ، فرزند وی حضرت حجة الا سلام والمسلمین الحاج جان محمدفاضلی ریاست مدرسه را به عهده دارد.

اهداف ،ساختار و فعالیت های حوزه علمیه مهدیه نیلی در حال حاضر

اکنون حوزه علمیه مهدی نیلی یکی از مدارس فعال در سطح کشور محسوب می گردد و طلاب زیادی از تمام ساحات ولایت دایکندی  در این حوزه مشغول فراگیری علوم دینی می باشند و این نهاد دینی نقش فعال در هدایت مراکز دینی و مبلغین دارد و به لحاظ  اداری نسبتاً ساختارمند و نظام مند می باشد.

در این مدرسه از پایه یک تا هشت به سخن دیگر از جامع المقدمات تا رسایل ومکاسب تدریس می شود.

هر پایه متشکل از دروس اصلی (ادبیات عرب،فقه و اصول، منطق و فلسفه ) و جنبی (تفسیر، تاریخ ،اخلاق ، و کلام ) است.

متأسفانه علی رغم فعالیت های خوبی که داشته اند باز هم تا کنون سکتور پژوهش در این مدرسه راه اندازی نگردیده است و طبق گفتته مسئولان این حوزه  سکتور پژوهش جزو پروگرام های آینده  این مدر سه می باشد  و در آینده نزدیک فعال می گردد .

اهداف حوزه‎ی علمیه مهدیه نیلی  

اهداف اصلی حوزه‎ی علمیه مهدیه را می توان در چند محور ذیل خلاصه کرد:

1.    تربیت طلاب، عالمان ونخبگان دینی بهم نظورتصدی شؤن و وظایف مربوطه مانندتبلیغ،تدریس و تحقیق پیرامون علوم اسلامی و انسانی.

2.    نشر معارف پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)

3.    اداره مراکز فرهنگی و دینی بر اساس نیاز های منطقه

4.    هدایت مبلغین وساماندهی آنان

ساختار حوزه علمیه مهدیه نیلی

ساختار تشکیلاتی حوزه علمیه مهدیه نیلی عبارت است از سکتور های ذیل:

ریاست: ریس حوزه علمیه مهدیه نیلی امام جمعه محترم شهر نیلی حضرت حجة الا سلام والمسلمین الحاج جان محمدفاضلی

هیأت مدیره:حجج اسلام اقایان جان محمدفاضلی، عادلی،  احمدی، هاشیمی ، سعادت

مدیریت داخلی: حضرت حجة الا سلام والمسلمین استاد عادلی

مدیریت آموزشی: حضرت حجة الا سلام والمسلمین استاد احمدی دره خودی

بخش مالی:

روابط عمومی : حضرت حجة الا سلام والمسلمین استاد صالحی برلان

برنامه های آموزشی حوزه مهدیه نیلی

در این مدرسه از پایه یک تا هشت به سخن دیگر از جامع المقدمات تا رسایل ومکاسب تدریس می شود.

هر پایه متشکل از دروس اصلی (ادبیات عرب،فقه و اصول، منطق و فلسفه ) و جنبی (تفسیر، تاریخ ،اخلاق ، و کلام ) است.

نویسنده محمد فروغی