متن سخنرانی دکتر حاجی ده آبادی در کارگاه های اسلامی سازی علوم انسانی

اقتصاد اسلامی در انگلستان تاسیس شده است در حالیکه ما در ایران می گوییم مگر می شود اقتصاد اسلامی داشته باشیم...

موضوع: متن کامل سخنرانی دکتر محمدعلی حاجی ده آبادی (رئیس مؤسسه آموزش عالی علوم انسانی)

روز اول کارگاه های اسلامی سازی علوم انسانی: شنبه 25 دی ماه 1395 – ساعت: 10-9  (افتتاحیه)

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین نحمده و نستعینه و نصلی و نسلم علی سیدنا و نبینا ابی القاسم محمد (ص) و علی اهل بیته الطاهرین

خیر مقدم عرض می کنم خدمت همه ی سروران عزیز،  طلاب عزیز مقطع دکترای علوم انسانی، عزیزان  همکارم در موسسه، و دیگر عزیزانی که  که از  دیگر بخش های جامعه تشریف آورند. امیدواریم با الطاف حضرت حق و الطاف  حضرت حجت (ع) برنامه های خوبی تا پایان این اولین دوره ی کارگاه های اسلامی سازی علوم انسانی داشته باشیم.

چرا ما این کارگاهها را برگزاری کردیم. فلسفه برگزاری چیست؟  لازم است چند نکته ی مقدماتی را توضیح بدهم. 

از روزی که ریاست جامعه المصطفی افتخار دادند و لطف فرمودند و حقیر را شایسته دانستند که مسئولیت علوم انسانی را بر عهده بگیرم، با اینکه خودم  اصرار داشتم که اجازه بدهید یک دو سه ماهی را از نزدیک با طلاب، اساتید و اعضای هیئت علمی صحبت داشته باشم، ببینم می تونم کاری را انجام بدهیم، چند تغییر را در برنامه در نظر داشتیم.

اولین تغییر در ظاهر موسسه بود، که می بایست تغییرات خوبی  در خوابگاهها و کلاس و سالنها پیدا می کرد، که این تغییرات به لحاظ روانشناسی   انگیزه ی بیشتری  برای حضور عزیزان در یک مجموعه ی آموزشی داشته باشد. گرچه مشکلاتی از این حیث وجود داشت، ولی به هر حال این مسئله می بایست ایجاد می شد.

بحمدلله خداوند لطف فرمود، یکی از عنایاتی که خدا به این جانب داشت، این بود که با آمدن در موسسه یک کادر علمی اجرایی قوی را نصیب بنده کرد. دوستانی که در بخش های مختلف ، آموزش، پژوهش ، فرهنگی، تربیتی، اجرایی، همه ی دوستان با تمام اخلاص در خدمت اهداف المصطفی قرار گرفتند.

دومین تغییری که ما به دنبالش بودیم، تغییر در جمعیت و ملیتی بود که در موسسه حضور داشت، ضمن اینکه می بایست حضور دوستان موسسه را  پاس می داشتیم، چون ایده ی اسلامی سازی علوم انسانی و پرچم دارانی که بتوانند این ایده را در کشورهای مختلف بسط و گسترش بدهند، متناسب با آن عده ای که از ملیت های مختلف در المصطفی وجود داشت، ما از ملیت های مختلف در موسسه داشته باشیم.

این را به جد دنبال می کنیم، انشاء الله از سالهای آتی بتوانیم از ملیت های مختلف در حد توان خودمان بتوانیم در موسسه داشته باشیم.

سومین تغییر ، تغییر در نگرش به موسسه و دانش های علوم انسانی لازم بود که انجام  شود. می دونید بعضی ها هستند که معتقدند، علوم انسانی یک سری کفریات است، چرا ما باید ذهن بچه های خودمان را با این کفریات آشنا بکنیم. در حالیکه هدف ما این نیست ، بلکه ما به دنبال این هستیم که طلاب ما یک ورود محققانه و مجتهدانه با عینک اسلامی به این علوم   داشته باشند، و بتوانند مجتهد به معنی حقیقی کلمه در علوم انسانی بشوند. به هر حال لازم بود یک تغییر نگرشی ایجاد شود.

 الان در دانشگاههای ما هستند، که فقط علوم انسانی می خوانند ولی به دنبال این نیستند که دیدگاههای اسلامی را در حوزه ی خودشان دنبال کنند. یا اساسا به دنبال استخراج نظریه ها و دیدگاهها از متون اسلامی باشند. یا لااقل بتوانند بر اساس مبانی دینی و اسلامی دیدگاهها موجود در علوم انسانی را نقد بکنند. یعنی در سه حیطه ی فهم درست، نقد و نظریه پردازی ما به دنبال این هستیم که انشاء الله در خود دانش پژوهان موسسه یک تحول جدی ایجاد بشود.

من در کلاسهایی که در موسسه داشتم و در دانشگاهها خودم دنبال می کنم این است که ، در دوره ی کارشناسی نظریات مطرح در علوم انسانی را بتوانیم درست بفهمیم. و دومین گام که بیشتر در مقطع ارشد، که ما هم شروع درسی مون بیشتر از این مقطع است، این است که بتوانیم با روش دقیق از عهده ی نقد رشته های علوم انسانی دربیاییم. نقدی درست و منطقی نه نقد بی بنیان.

سومین مرحله که مقطع دکترا هست، اینکه دانش پژوهان ما قادر باشند بر مبنای نظریه های اسلامی دست به نظریه پردازی بزنند و به این وسیله بتوانیم خودمان را در تولید دانش اسلامی سهیم کنیم.

می خواستیم نگاه دوستان را به این مسئله بیشتر منعطف کنیم و تغییرات لازم در مباحث علوم انسانی ایجاد بشود. یکی از فلسفه هایی که در طراحی این کارگاهها داشتیم این بود.

سالهای سال بود که مسائل اسلامی سازی علوم در کشور مطرح بود.

اتفاقا بعضی از رشته های علوم انسانی از جمله اقتصاد اسلامی در انگلستان تاسیس شده است در حالیکه ما در ایران می گوییم مگر می شود اقتصاد اسلامی داشته باشیم. این چیزی است که دیگران دنبالش رفته اند و دارند کار می کنند.

یکی از برنامه هایی که در همین کارگاهها طراحی کردیم گزارشی از اسلامی سازی در سایر کشورها مثل مالزی و اندونزی هست که آقای دکتر سید مفید حسینی که خودشان در آنجا حضور داشتند، می آیند و گزارش می دهند.

در همین حوزه ی اقتصاد اسلامی انگلستان پول لازم را برای برخی از کشورها که می آیند در این حوزه دانشجو می گیرند پرداخت می کنند. انوقت در کشور ما بعضی می گویند مگر می شود اقتصاد اسلامی، روانشناسی اسلامی داشته باشیم.

این اولین دوره از کارگاههای ماست، برای اینکه دوستان عزیز با نگرشهایی که در این حوزه است آشنا بشوند و اگر در ادامه کار اگر خدا توفیق بدهند، از کسانی که مخالف هم هستند، دعوت کنیم و دیدگاههایشان را مطرح کنند و کرسی های مناظره داشته باشیم و دوستان با دیدگاههای رقیب هم آشنا بشوند.

این زمینه بشود برای کسانی که بتوانند در آینده پرچم دار این مباحثی باشند، که با انقلاب اسلامی جان تازه ای گرفته، و در کشورهایشان از آن نمایندگی کنند.

اولین هدف این است که ما بتوانیم در جهت تغییر نگرش شما به مباحث علوم انسانی حرکت کنیم، و اینکه از چه زاویه ای می توان در حوزه ها مطرح کرد، و دیدگاههای رقیب و مخالف چیست.

خدا را شاهد می گیرم در این دو سه هفته ای که دوستان مشغول دعوت از اساتید بودند، لحظه ای دوستان آرامش و آسایش نداشتند، تا این برنامه به نحو احسن انجام بشود.

مثل هر برنامه ای این برنامه ی ده روزه می تواند کاستی ها و نقایصی داشته باشد، مهم این است که نیت ما نیت خیری هست  و اهتمام دوستان هم در حد اعلای خودش بوده و انشاء الله برکتش فضل الهی است که ما به لطفش امیدواریم.

پس نکته ای که اینجاست، تغییر در افکار دیگران نسبت به این مجموعه است. و ما باید جواب بدهیم که برای چی شما طلبه ی حوزه را می بریم تا با علوم انسانی آشنا  شوید. اگر فقط در این مجموعه با علوم انسانی آشنا بشود برداشت غلطی نیست، ما باید نشان بدهیم که ما به دنبال این نیستیم که ما فقط و فقط علوم انسانی را آموزش می دهیم.ریا هم نیست، اگر ریا هم باشد بعضی ریا ها لازم هم هست. برای بعضی از دیگران لازم است که جلوی مسجد هم باید رفت که دیگران ببیند، که ما نماز می خوانیم.

ما به دنبال این هستیم که به دیگران بگوییم اینها به دنبال این هستند که انشاء الله بتوانند خودشان یک نظریه پرداز در حوزه ی علوم انسانی با دیدگاههای اسلامی باشند.

برای اسلامی سازی ما باید یک کارهایی را در گروههای علمی شروع می کردیم ، طرحی ریخته ایم . و آن هم این است که گروههای علمی را متناسب یا این هدف بازسازی و ترمیم بکنیم.

نامه ای تنظیم کرده ایم، و گفته ایم که در هر گروه علمی، در حوزه ی ارتباطات ، در حوزه فقهی حقوق ، مدیریت و رشته های دیگر،  ما یک کسی را می خواهیم که یک صاحب نظر فقهی معرفی کنند. ما باید حداقل یک عضو داشته باشیم که با دیدگاههای فقهی در این حوزه آشنایی بیشتری و تمحض داشته باشد.

قطعا هر گونه تخصص در حوزه ی علوم انسانی نیازمند مبانی و مباحث هستی شناسانه، ارزش شناختی هست. غرب هم دارد در این حوزه کار می کند، در  هر رشته ای که شما نگاه بکنید ما متناسب با آن در آن حوزه فلسفه داریم. فلسفه ی جامعه شناسی، فلسفه ی روانشناسی، فلسفه ی حقوق و ... یک نفر از اعضای گروه باید در این حوزه تخصص داشته باشد.

سومین بخش، بخش روش شناسی هست که واقعا در این بخش مشکل داریم . ما باید بتوانیم کارگاههای روش تحقیق، مخصوصا روشهای تحقیق نوین،  روش نقد، و روشهای نظریه پردازی را در موسسه بیاوریم. یک عضو هم تو گروه بیاوریم که در این حوزه تمحض داشته باشد، یا به تدریج تخصص کامل  را پیدا بکنند. این بازسازی را در گروهامان به حول و قوی الهی انجام خواهیم داد. و البته در همین سه حوزه هم برای طلاب عزیزمان مخصوصا برای طلابی که در مقطع دکترا هستند، خواهیم داشت. در آینده کارگاههای فقهی، فلسفی و روشی خواهیم داشت. و حضور شما در این برنامه همراه با پیشنهادهای سازنده می تواند خیلی همراه ما خواهد بود و می تواند در طراحی بهتر ما کمک کند.

پس برگزاری کارگاههای اسلامی سازی در راستای آن سه تغییری هست که عرض کردیم. حتما عزیزان ما اهداف تاسیس جامعه المصطفی العالمیه را مطالعه کرده اند. ما به عنوان یک مدیر  و یک کارپرداز باید دائما اهداف تاسیس را مد نظر داشته باشیم. و در راستای تحقق این اهداف برنامه ریزی کنیم. این کارگاهها در راستای تحقق آن اهداف است، از جمله اهداف آن، بحث مرجعیت علمی برای سایر جهان است. و مرجعیت علمی می تواند فقط در بحث فقه یا اصول باشد که خیلی از کشورها ممکن است در این حوزه ها کار نداشته باشد. قطعا یکی از جاهایی که جامعه المصطفی می تواند مرجعیت علمی باشد، بحث علوم انسانی است به شرطی که حرف نویی داشته باشیم، و سعی کرده باشیم دیدگاههای نویی ارائه کنیم. ما این کارگاهها را طراحی کردیم که ببینم چگونه می توانیم خودمان را در این مسیر مشخص کنیم، ما  در این عرصه مرجعیت و ملجیئت داشته باشیم.

الحمدلله فارغ التحصیلان جامعه المصطفی نسبت به سایر فارغ التحصیلان، واقعا مرجعیت  بیشتری برای جامعه خودشان داشته باشند. این را در سفرهایی که به افغانستان داشتم، دیده ام که دوستان المصطفی مثل یک ستاره ی درخشان در جامعه ی خودشان نور افشانی می کنند، و مردم شان از وجودشان منتفع می شوند.

کسی یک سفری یک هفته ای به افغانستان داشته باشد حضور فارغ التحصیلان ما در مراکز علمی افغانستان  را به خوبی می بینند.

صحبت هایی که با آقای دکتر عبادی ، رئیس دانشگاه المصطفی در کابل کردیم تا حضور شما در افغانستان بیشتر شود، و از حضور علمی شما بهره می گیرند. اما دوست داریم در خود افغانستان از فارغ التحصیلان کسی باشد که بگوید می خواهم از مباحث اسلامی هم در آنجا دنبال کنم. از رشته های مختلف با رویکرد اسلامی داشته باشیم. ما بتوانیم جمعی از فارغ التحصیلان را به این سمت ببریم که در کشورهای مختلف این پرچم را برداشته کنند، و  مرجع و ملجئ دیگران باشند و بتوانند با اساتید دیگر تعامل بکنند، و دیدگاههایی که اینجا می آموزند به نحو مجتهدانه و فقیهانه آنجا دنبال بکنند و آموزش بدهند.  این مرجعیت علمی جز با این کارگاهها و این برنامه ها محقق نمی شود. و الا این حقیر که در خدمت شما هستم رشته ی علوم تربیتی و حقوق را دنبال کرده ام، اگر ما فقط و فقط دروس دانشگاهی را در این حوزه بخوانیم چیزی را ارائه نکرده ایم. ممکن است من یک مدرس خوب رشته های مختلف باشم، اما بحث اصلی اینجاست اسلام در این حوزه ها چی حرف و صحبتی دارد. و چقدر من می توانم بگویم که از یک نهاد علمی که بعد از سالهای سال تاسیس شد، انتظاری که مسلمانان و شیعیان داشتند، و من رفتم آنجا تحصیل کردم و حرفهای نویی که ریشه اش در قرآن و روایات و فقه هست، و ریشه اش در اندیشه های مسلمان و شیعه است، دارم،  این مسئله ی بسیار مهم است. و ما به سهم خود بتوانیم در تحقق مرجعیت علمی المصطفی مشارکت داشته باشیم. این تحقق یک بخشش با این کارگاهها در ارتباط است که در همایش ها شرکت بکنند. یکی از چیزهایی که من از معاونت پژوهش موسسه خواسته بودم این بود که حضور دانشپژوهان ما در سمینارها، همایش ها و سمپزویم های داخلی و بین المللی فراهم شود. خیلی بد است که ما نزدیک به 200 دانش پژوه در مقطع دکترا داشته باشیم و در سال نزدیک به 10 مورد شرکت در همایش نداشته باشیم.

الحمدلله ما این حرکت را شروع کرده ایم نزدیک به ده نفر کمک کرده ایم که در همایش ها شرکت کنند ، سخنران همایش باشند و مقاله شان پذیرفته شوند. ما از شما می خواهیم که خودتان رصد کنید که در کدام همایش می توانید حرف داشته باشید و در کدام همایش می توانید مرجعیت علمی المصطفی را به اثبات برسانید. نباید پایان نامه ی مقطع ارشد من با ورود به مقطع دکترا بسته شود و خاک بخورد. باید دائما از این رساله و پایان نامه و تحقیقات ضمن آموزش استفاده بکنم برای این مسئله که بتوانم از اندیشه های دیگران اطلاع پیدا کنم، و در این فضای تعامل من رشد دیگری خواهم کرد.

یادم نمی رود سال 67 یا 68 ، اولین سمپزویم تعلیم و تربیت در ایران برگزار می شد، ما آن موقع دانش پژوه فوق لیسانس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بودیم. آقایان دکتر داوودی ، طرقی، .. کسانی بودیم که داشتیم درس می خواندیم، گفتیم بیاییم به همین مقداری که بلد هستیم شرکت بکنیم. آن موقع حاج اقای اعرافی به آن مقداری که الان شناخته شده هست، نبود ، و مدیر گروه علوم تربیتی ما و امام جمعه ی میبد بود.

یک شش، هفت صفحه ای را با کار جمعی تهیه کردیم، ما باید برویم سراغ کارهای علمی جمعی. امروزه در مجامع علمی دنیا، کارهای پژوهشی جمعی اعتبار دیگری برایش باز می کنند. و یک جزوه ای سی صفحه ای با عنوان « نقش تربیتی معلم در اسلام »، تحت اشراف حاج آقای اعرافی نوشتیم. 

سمپزویوم دعوت کرد، شاید اولین حضور حاج آقای اعرافی در آموزش کلان کشور بود که زمینه ای شد که ایشان سال بعد جزء هیئت علمی همایش شد، تا اینکه کارمان به جایی رسید که آمدیم در قم یک مرکز تربیت اسلامی زدیم  و کتابهای خوبی چاپ کردیم.  من انتظارم از دوستان عزیزم در مقطع دکترا این است که همایش ها و سمینارها را رصد کنید و ما هم در حد توانمان کمک می کنیم که شما بتوانید به عنوان دانش پژوه المصطفی و موسسه آموزشی پژوهشی علوم انسانی شرکت بکنید. اگر محصول این کارگاهها این بشود که هر یک از دوستان بتواند دو مقاله ی علمی پژوهشی در حوزه ی اسلامی سازی علوم اسلامی، مخصوصا آن گرایشی که خود عزیزان هستید، ارائه کردید؛  و این چیزی است که مصوب وزارت علوم است ، دیگر نیاز برای شرکت در آزمون جامع نداشته باشید. دوستان یک تمهیداتی اندیشیده اند که این حضور شما در این کارگاهها تا پایان، سه امتیاز و نمره در آزمون جامع را خواهند گرفت. هر مقداری حضور نداشته باشند، از این سه نمره کم می شود، شما مشتاق این همایش هستید و ما را کمک خواهید کرد. تاکید میکنم دوستان در حوزه ی علوم انسانی ورود پیدا بکنند و از این مباحث بهره ببرند. ما خیلی تلاش کردیم کسانی که در این حوزه مطرح هستند دعوت بکنیم. و شما می دانید دعوت کردن از شخصیتی مثل آقای دکتر گلشنی کار راحتی نیست. بعضی از این دوستان به راحتی قول نمی دهند و حضور پیدا نمی کنند، ما هم سعی کرده ایم از ابعاد مختلف ، فقهی ، اصولی، انسانشناسی، و .. عزیزان را دعوت بکنیم و بیایند در این حوزه ها حرف بزنند و بحث علمی شان را ارائه بدهند. ممکن است در جریان کار یک وقایع ناخواسته ای پیش بیاید و دست دوستانی که برنامه ریزی کرده است نیست. من خودم شوکه شدم، ساعت 7 صبح تماس گرفتند که حاج آقای اعرافی به شدت مریض است و داریم دکتر می بریم. البته کار مال من نیست ، کار مال خداست و خودش جبران می کند .

ما سعی کردیم برنامه ی سودمندی باشد ممکن است اتفاقاتی در طول دوره پیش بیاید، بعضی از عزیزان حضور پیدا بکنند. ما سعی می کنیم جایگزین هایی داشته باشیم. انتظار داریم خداوند لطف بکنند ولی ممکن است مثل هر برنامه پرتی هایی داشته باشد. این گشاده رویی و آمادگی شماست که می تواند به ما قوت قلب بدهد که به نحو احسن دنبال بکنیم و بتوانیم در سال آتی این کارگاهها را به نحو احسن داشته باشیم.

انتظار ما حضور موثر و ممتاز است ، البته یک برنامه ای تدارک ببیند که یک جلسه ای گفتگوی آزاد داشته باشیم شما هم حرفهایی راجع به موسسه دارید، که از حرفهای شما راجع به برنامه های اجرایی و تربیتی بهره بگیریم. در طول این ده روز سعی می کنیم از نظرات شما هم استفاده بکنیم و در یک گفتگوی صمیمی شرکت کنیم.

آخرین نکته این است:

در حوزه ی علوم انسانی مسائل مهمی مطرح است ، فرصت نیست ولی در یک برنامه ای می آیم آن سرفصل ها  و محورها را عرض می کنم. طراحی این برنامه بر این اساس است:

اولا ؛ ما با بحث اسلامی سازی علوم انسانی در صدد تولید علم و مرجعیت علمی هستیم

دوم: در راستای تحقق آرمان بزرگ تمدن و فرهنگ اسلامی هستیم. یعنی یکی از ایده هایی که در جمهوری اسلامی دارد دنبال می شود، و در راستای این مسئله مراکز مثل المصطفی تاسیس شده است ، بحث تحقق تمدن و فرهنگ بزرگ اسلامی است. تحقق این ایده منوط به این است که ما دانشمندانی داشته باشیم که از ملیت های گوناگون بر اساس مقضیات اجتماعی خودشان در این بحث به ما کمک کنند.

علوم انسانی در بستر فرهنگ نضج و رشد پیدا کرده است و قطعا فرهنگ آلمانی با فرهنگ آمریکایی تفاوت داشته و به همین خاطر اساسا ما در حوزه ی علوم انسانی ، فرض بفرمایید کشورهای در این حوزه ، با نظریه ها ی آمریکا و کانادا متفاوت است. چون علوم انسانی در بستر فرهنگ نضج می کند. راسل در کتاب خودش یک مثال جالبی می زند، در بحث آزمایش موشها تو مارپیچ، می گویند: موشهای آلمانی وقتی به مارپیچ می رسند فکر می کنند و تصمیم می گیرند به کدوم طرف بروند. ولی موشهای آمریکایی به آن طرفی می رود که دانه ریخته شده باشد.

انسانها بر اساس اقتضائات اجتماعی که وجود دارند، ایده های مختلفی در ذهن شان بروز و ظهور می کنند. ما اگر در صدد تحقق تمدن بزرگ اسلامی هستیم، نمی توانیم یک نسخه ی واحدی بپیچیم. هر جامعه ای مقتضیات خاص خودش را دارد. عزیزان ما باید بتواند بر اساس مقتضیات فرهنگی خودشان در این مباحث حضور داشته باشند. یک زاویه بحث فرهنگ و یک زاویه بحث فلسفه است.

دعوت کردیم از عزیزانی مثل، آقای  دکتر خسروپناه، با بحث الگوی حکمی اجتهادی در بحث تولید علوم انسانی  حضور پیدا می کنند. و آقای دکتر پارسا نیا با بحث نقد مبانی فلسفی علوم انسانی مدرن شرکت خواهد کرد.

در حوزه ی علم اصول و نقشی که دانش اصول در این تحول می تواند داشته باشد، از جناب آیت الله اراکی دعوت کرده ایم، اگر چه ایشان وقت زیادی به ما نداده اند.

در حوزه ی فقه ، از حاج آقای علیدوست دعوت کرده ایم و خودشان استقبال و قبول کردند که از نقش علم فقه در تحول علوم انسانی صحبت خواهند داشت.

حاج آقای هادوی تهرانی نظریه ای را با عنوان نظام مدون اسلامی در سه ساعتی بحث را ارائه خواهند کرد.

آقای دکتر واعظی که تخصصشان در حوزه انسان شناسی است، و علوم انسانی موضوعشان انسان هست، در این حوزه بحث خواهند کرد.

با تاکیدی که بر مرجعیت قرآن هست، جناب دکتر رضایی در این زمینه مباحثی ارائه خواهند کرد.

در بحث مبانی اسلامی سازی از حضور احمد حسین شریفی دعوت کرده ایم. و در حوزه ی روشها از آقای دکتر حکمت نیا دعوت کرده ایم. تجربه اسلامی سازی در دیگر کشورها، از آقای دکتر سید مفید حسینی   دعوت کرده ایم. از آقای دکتر گلشنی با عنوان جایگاه علوم اسلامی انسانی در تمدن سازی با رویکرد تمدن اسلامی دعوت کرده ایم. و از اقای دکتر پرویز داوودی که با حکم مقام معظم رهبری مسئول بخش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هستند ،  در بخش اسلامی سازی علوم انسانی با مصداق نظام پولی وبانکی حضور پیدا خواهند کرد.

با توجه به نقشی که دوستان ما در جامعه ی افغانستان دارند، از آقای جهان شاهی دعوت کرده ایم که ایشان انسانی خبیر در مسائل افغانستان هست، که به مناطقی که ماشین نمی رفت با پای پیاده رفته بود،  که از نظریات ایشان هم در این زمینه استفاده بکنیم.

یکی از مراکزی که در حوزه ی اسلامی سازی کار کرده است ، پژوهشگاه حوزه دانشگاه هست، برای بیان دیدگاه اسلامی سازی و تجربه هایی که پژوهشگاه در این زمینه داشته است،  از آقای دکتر آقا نظری استفاده خواهیم کرد. و آقای دکتر رضا غلامی ، مسئول اسلامی سازی صدرا ،  روند اسلامی سازی علوم اسلامی در ایران را بیان خواهند کرد. خود آقای اعرافی که مشوق ما هستند، ایشان کتابی در این حوزه دارند، تحت عنوان اجتهاد تمدن ساز ، شاید امروز نتوانیم خدمتشان باشیم. آیت الله حائری شیرازی به عنوان کسی که در این حوزه حرفهای زیادی دارد ، با عنوان ظرفیت معارف اسلامی در اسلامی سازی علوم انسانی استفاده خواهیم کرد.

برنامه های حدیث شناسی، اخلاق و علوم انسانی از آقای محمد کاظم طباطبایی و دکتر فتح علی استفاده خواهیم کرد. از مسئول اتاق فکر جامعه المصطفی جناب آقای دکتر میرزایی دعوت کرده ایم در غیاب آیت الله اعرافی به ایراد سخنرانی بپردازند. از شما و همه ی دوستان که مجاهدانه در تهیه ی این برنامه زحمت کشیده است، تشکر می کنم. امیدواریم برنامه خوبی در این ده روز داشته باشیم؛ به برکت صلوات بر محمد و آل محمد.