وبسایت اصلاح

فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَ أُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ بشارت ده بندگانى را که سخنان گوناگون را می‌شنوند؛ سپس بهترین آن را انتخاب کرده و پیروى می‌کنند. آنان کسانى هستند که خداوند هدایتشان کرده و آنان خردمندان و صاحبان عقلند. (سوره زمر، آیه18)

وبسایت اصلاح

فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَ أُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ بشارت ده بندگانى را که سخنان گوناگون را می‌شنوند؛ سپس بهترین آن را انتخاب کرده و پیروى می‌کنند. آنان کسانى هستند که خداوند هدایتشان کرده و آنان خردمندان و صاحبان عقلند. (سوره زمر، آیه18)

کاربر گرامی،وبسایت اصلاح از هرگونه طرح, پیشنهاد و انتقاد سازنده استقبال میکند و این افتخار را دارد تا پذیرای حکایت های تبلیغی، مقالات علمی و پژوهشی شما در حوزه تبلیغ، تربیت و خانواده باشد.صندوق الکترونیکی: nforoughi115@gmail.com

اسلاید شو

جهت مشاهده فیلم و ویدیوهای مذهبی روی تصویر فوق کلیک نمایید

بحث در روش شناسی فقه الاداره بسیار مفصل است که ما به طور مختصر وارد آن شده و علاقمندان می توانند...

آشنایی با روش شناسی فقه الاداره (روش اجتهادی مساله محور)

 

گزیده ای از مباحث استاد قوامی:

بحث در روش شناسی فقه الاداره بسیار مفصل است که ما به طور مختصر وارد آن شده و علاقمندان می توانند در جلد اول کتاب فقه الاداره مفصلا با این بحث آشنا گردند:

 

مقدمه:

 

فصل مهّم روش­ شناسی فقه­ الاداره در چهار بخش تنظیم شده است.

 

ابتدا با روش اجتهادی مسأله محور به ­عنوان روش انتخابی این تحقیق آشنا می شویم، سپس نحوة اعمال این روش در مباحث علم مدیریت به بحث گذاشته خواهد شد. بعد از این مرحله امکان نظریه­پردازی و نظام­سازی مباحث مدیریت از دیدگاه فقه اسلام مورد بررسی قرار می­گیرد و در نهایت با کمک روش­شناسان، «روش اجتهادی» از حیث اثربخشی و کارآئی مورد ارزیابی واقع خواهد شد

 

بخش اوّل: اجتهاد روش انتخابی فقه­الاداره

 

روش انتخابی فقه­الاداره روش اجتهادی است که روشی مسأله محور است و از مزایای دیگر روش­های پژوهشی هم بهره­مند است.

 

بخش دوم: اعمال روش اجتهادی در مباحث مدیریت

 

مدیریت عبارت است از « فرآیند به کارگیری موثر منابع مادی و انسانی با استفاده از برنامه­ریزی و سازمان­دهی و هدایت و کنترل در جهت حصول اهداف سازمان».

 

و در یک نگاه دقیق «مدیریت» یا «اداره» یک فعل سازمانی است و فعل سازمانی از مصادیق فعل مکلّف است که موضوع علم فقه است. پس همان طور که با روش اجتهادی می­توان حکم فعل مکلف را استنباط کرد، می توان احکام فعل سازمانی را نیز با روش اجتهادی استنباط کرد.

 

به ­عبارت دیگر تمامی عملیات مدیریت، مصادیقی از فعل سازمانی و فعل سازمانی مصداقی از فعل مکلّف است و بر اساس تقسیم افعال به جوانحی و جوارحی، فعل سازمانی هم به دو قسم جوارحی و جوانحی تقسیم می­شود.

 

بخش سوم: نظریه­پردازی و نظام سازی با روش اجتهادی

 

روشن شد فقه از چنان ظرفیتی برخوردار است که می تواند با روش اجتهادی به کلیه سؤالات پاسخ دهد و حکم شرع را در موضوعات گوناگون مدیریتی و غیر مدیریتی کشف نماید. در حقیقت هر سؤال، پاسخ مناسب خود را از دستگاه پر توان و فعّال و وسیع فقه خواهد ­یافت. حال این سوال مطرح است که آیا  با روش اجتهادی  می­توان به نظریه­ پردازی یا نظام سازی پرداخت، یا خیر؟

 

الف- نظریه­پردازی[۱]

 

نظریه عبارت است از یک اندیشه و طرز فکر نظام­مند، روش­مند و هدفمند و چند وجهی و چند لایه­ای که مرکّب از نظرات و آراء و احکام گوناگون است. به عبارت دیگر هر نظریه­ای برگرفته از مبانی بینشی و ارزشی و روشی خاص است وکه بیانگر یک مدل فکری دارای انسجام از یک مقوله ویژه است.

 

به­ عنوان مثال نظریه رشد که استاد مطهّری در باب مدیریت ارائه می­دهد [۲] مبتنی بر یک سری مبانی معرفتی و ارزشی و تفسیری خاص است که از اطّلاعات گوناگونی به انسجام ­رسیده است. همچنین است نظریه ولایت فقیه که امام راحل آن را بیان کرده اند که یک مدل نظری جامع و چند جانبه، مبتنی بر بینش­ها و ارزش­های اسلامی است.

 

فرایند نظریه­پردازی را می­توان مبتنی بر معارف سه وجهی و یا سه بعدی تحلیل کرد، به­گونه­ای که یک پردازشگر نظریه بر پایه همین سه محور، نظریه خود را سامان می­دهد .

 

این سه محور از این قرار ند:

 

الف- معارف بینشی :

 

مراد از معارف بینشی نگاه انسان است به هستی، خلقت، نبوت، امامت و به عبارتی روشن­تر مجموعه هستی­شناسی، خداشناسی، رهبرشناسی، معادشناسی و امثال آن است و به اصطلاح مراد از آن، بینش یا جهان­بینی است.

 

ب- معارف ارزشی:

 

مراد از معارف ارزشی، شناخت فضائل و رذائل و صفات خوب و بد و پسندیده و ناپسند است.

 

ج- معارف روشی یا عملی:

 

مراد از معارف عملی و روشی، شناخت رفتار و اعمال گوناگون انسان ها و شناخت احکام آن ها است یعنی همان علوم رفتاری و شناخت رفتارهای صحیح از ناصحیح و متعادل از غیرمتعادل است که از نظر شرع مقدس مورد شناسایی قرار می­گیرد.

 

بخش چهارم: ارزیابی[۳] و ارزش­گذاری روش اجتهادی فقه الاداره

 

سنجش «بهره­وری»[۴]

 

همچنان که گذشت، روش اجتهادی مسأله محور است و مسأله اصلی و کلّی در آن، این است که فعل سازمانی مدیران و متعلقات آن (شیء یا انسان) چه حکمی دارد؟ و سؤالات فرعی در آن به تعداد حوادث واقعه مدیریتی فراوان و فراگیر خواهد بود. حال روش اجتهادی از دو منظر قابل ارزیابی  و بررسی است:

 

۱- کارآئی[۵]

 

۲- اثر بخشی[۶]

 

موضوع کارآئی به شیوه­ها و روش­های اجرائی تحقیق بر می­گردد و اثر بخشی با ارزش کار و نتیجه تحقیق ارتباط دارد. این مفهوم را مسامحتاً می­توان چنین ترجمه کرد «چگونه باید تحقیق کرد‌«، «چه چیزی را باید تحقیق کرد».

 

۱- ارزیابی کارآئی فقه الاداره

 

از آن جا که کارآئی فقه الاداره با روش مسأله محور سنجیده می­شود، ناچاریم  با این روش بیشتر آشنا شویم.

 

روش مسأله محور

 

در کلام یکی از روش­شناسان ایرانی که روش «مسأله محور» را در مقایسه با «روش موضوع محور» برتری می­دهد این گونه آمده است:

 

«تتبع موضوع محور فعالیتی است که با موضوع آغاز می­شود و آن گاه هرگونه بحثی پیرامون موضوع غالباً بدون ترتیب منطقی به میان می­آید؛ مقدمات دور و نزدیک، مبادی تصوری و تصدیقی، بحث از ابعاد و اضلاع مختلف، موضوع، تقسیم­بندی­ها و مباحث مصداقی، حواشی گوناگون و …

 

اما تحقیق مسأله محور ماجرای کاملاً متفاوتی دارد. این گونه تحقیق فرآیندی است که از مواجهه محقق با مشکل عملی و یا نظری آغاز می­شود. محقق در گام دوّم، مشکل را به مسأله تبدیل می­کند و پس از تشخیص دقیق مسأله و صورت­بندی منطقی آن، فرضیه خود را در حل مسأله حدس می­زند و در گام دیگر به ارزیابی و آزمون فرضیه می­پردازد، تا به نظریه­ای قابل ارائه دست یابد»[۷].

 

[۱] – Theorization

 

[2] – استاد مطهری، مجموعه آثار، صدرا، تهران، چاپ دوازدهم، ۱۳۸۶، ج۳، ص۳۱۲٫

 

[۳] – Audit & Valuation & Assessment & Appyaisal

 

[4] -  Productivity

 

[5] – Efficiency

 

[6] –  Effectiveness

 

[7] -  قراملکی احد، روش شناسی مطالعات دینی، نشر دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، چاپ اول، ۱۳۸۵، ص۱۲۹٫


نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی
اللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الحُجَةِ بنِ الحَسَن صَلَواتُکَ علَیهِ و عَلی آبائِهِ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی کُلِّ سَاعَةٍ وَلِیّاً وَ حَافِظاً وَ قَائِداً وَ نَاصِراً وَ دَلِیلًا وَ عَیْناً حَتَّى تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَ تُمَتعَهُ فِیهَا طَوِیلا

اسلاید شو

کاربر گرامی،وبسایت اصلاح از هرگونه طرح, پیشنهاد و انتقاد سازنده استقبال میکند و این افتخار را دارد تا پذیرای حکایت های تبلیغی، مقالات علمی و پژوهشی شما در حوزه تبلیغ، تربیت و خانواده باشد.صندوق الکترونیکی: nforoughi115@gmail.com